دسته بندی محصولات

بخش همکاران

بلوک کد اختصاصی

گیاه شناسی

دسته: کشاورزی و زراعت
بازدید: 107 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 96 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 91

استفاده از گیاهان دارویی به قدمت عمر عقلی و رشد شعور انسان است چون امراض با پیدایش بشر متولد شده اند و اسناد چند هزار ساله موجود در تاریخ طب و داروسازی حاوی تجربیات و اطلاعات ارزشمند گیاهی درمانی می‌باشد خدمات علماء و دانشمندان مسلمان نظیر جابربن حیان، زكریای رازی، ابونصر فارابی، ابو علی سینا و امثال ایشان كه سر آمد علوم شیمی، پزشكی و دارو سازی عص

قیمت فایل فقط 5,900 تومان

گیاه شناسی

استفاده از گیاهان دارویی به قدمت عمر عقلی و رشد شعور انسان است. چون امراض با پیدایش بشر متولد شده اند و اسناد چند هزار ساله موجود در تاریخ طب و داروسازی حاوی تجربیات و اطلاعات ارزشمند گیاهی درمانی می‌باشد. خدمات علماء و دانشمندان مسلمان نظیر جابربن حیان، زكریای رازی، ابونصر فارابی، ابو علی سینا و امثال ایشان كه سر آمد علوم شیمی، پزشكی و دارو سازی عصر خود بودند، به اندازه ای است كه هنوز هم جوامع انسانی از پرتو آنها در زمینه‌های مذكور استفاده می‌كند. تا چند دهه گذشته، آنچه كه به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گرفت، از منابع طبیعی و بطور عمده از گیاهان به دست می‌آمد. در كشور ما سطح وسیعی از دشتها و مراتع پوشیده از گیاهانی است كه خواص مختلف دارویی دارند. گونه‌های مختلف گیاه جنس درمنه از لحاظ داشتن خواص مختلف و موارد استفاده متفاوت در مقایسه با بسیاری از گیاهان دیگر شاخص بوده و ارزشهای چند جانبه دارد و البته گونه درمنه دشتی نیز در مناطق رویشی استپی، نیمه بیابانی و بیابانی حضور بارز داشته و نحقیقات نشان می‌دهد ماده سنتونین موجود در سرشاخه‌های آن دارای اثرات دارویی بوده و جهت دفع انگل بكار می‌رود.

با پیشرفت سریع علوم، از یكسو و مسایل اقتصادی از سوی دیگر، از مصرف گیاهان دارویی بصورت گذشته كاسته شد و داروهای شیمیایی در بسیاری موارد جایگزین گیاهان شدند. تجربه چند دهه اخیر نشان داد كه داروهای شیمیایی با تمام كارآیی، اثرات نامطلوب بسیاری دارند و روشن شده است كه كمترین ماده خالصی وجود دارد كه فاقد اثرات سوء باشد و این آثار سوء هم از طریق درمان مستقیم اعمال می‌شود و هم از طریق نفوذ برخی از این داروها در خاك و جذبشان توسط گیاهان مورد استفاده انسانها و حیوانات، اعمال اثر می‌كنند و البته از جمله آنها، می‌توان لوامیزول را نام برد (41).

به همین دلیل، بازگشت به استفاده از گیاهان دارویی مورد توجه بسیار قرار گرفته است و دانشگاهها، مراكز تحقیقاتی و سازمان بهداشت جهانی، برنامه‌های وسیعی جهت استفاده از گیاهان دارویی تدارك دیده اند. این مراكز نقش گیاهان دارویی را در ارتباط با مواد مختلف در قرن 21 سرنوشت ساز تلقی نموده اند (41).

اما استفاده صحیح از گیاهان دارویی، مشروط به وجود اطلاعات دقیق و علمی است. مسئله مقاومتهای دارویی نیز هشداری جهت تجدیدنظراستفاده از داروهای شیمیایی تلقی می‌شود و البته داروهای ضد انگلی نیز از این امر مستثنی نبوده و مقاومت نسبت به آنها به درجات مختلف ایجاد شده است.

از طرفی عفونتهای انگلی، در حال حاضر، به عنوان بیماریهای مزمن فراوان و جدی مطرح هستند و آلودگیهای وسیع را در تمام نقاط دنیا و از جمله در ایران ایجاد می‌كنند.

مجموعه این عوامل ما را به سمت بررسی علمی و آزمایشگاهی اثر ضد انگلی، 2 گونه از گیاه درمنه كه البته به فراوانی در منطقه كرمان وجود دارند و ردپایی از اثر ضد انگلی آنها نیز در متون طبی قدیمی یافت می‌شود و ضمنا انگل، پارابرونما اسكریابینی نیز، طبق تحقیقات انجام شده در منطقه كرمان شیوع زیادی دارد و همچنین این انگل مقاومت خوبی نیز در محیط آزمایشگاهی دارد(17 و 38). با توجه به این دلایل بر آن شدیم تا در پی بررسی اثر ضد انگلی گیاه درمنه بر روی انگل پارابرونما اسكریابینی باشیم.

فصل دوم

كلیات و مروری بر منابع

گیاه شناسی گیاه درمنه (آرتمیزیا) ^{^[1]}

1-2- جایگاه گیاه در طبقه بندی گیاهی

سلسله [2]: گیاهان [3]

شاخه[4]: نهاندانگان [5]

رده[6]: دو لپه ای [7]

زیر رده[8]: گل ستاره ای [9]، پیوسته گلبرگان

راسته[10]: آفتابگردان [11]

خانواده[12]: گل مركبان [13]، (آفتابگردان)[14]، كامپوزیته[15]

زیرخانواده [16]: پرتو آساها [17](رادیه)

طایفه [18]: بابونه [19]

سرده[20]: درمنه[21]

گونه 1 : آرتمیزیا سیبری [22]

گونه2: آرتمیزیا سانتولینا [23]

آرتمیزیا

2-2- اختصاصات پیوسته گلبرگان

این گروه شامل پنجاه هزار گونه در جهان است. شامل گروهی از گیاهان گلدار واجد برگهای غالبا ساده و فاقد گوشوارك، جام پیوسته، برچه‌های متصل به هم و تخمكهایی تك پوششی هستند (33).

1-2-2- راسته آسترال

گیاهان این راسته، گلهایی با آرایش حلقه ای كاسه و جام و نافه پنج پر (5 قطعه) مشخص می‌شوند. براثر عدم رشد برخی از قطعات گلپوش و نافه و یا پیوستگی آنها به هم، تعداد قطعات گل، تغییر حاصل می‌كند، و ممكن است به كمتر از 5 برسد. در گیاهان این راسته پرچمها همیشه روی لوله جام قرار دارند. تخمدان همواره ناشكوفا و محتوی یك دانه (فندقه) است. در بیشتر رده بندیهای كنونی، راسته آسترال، فقط به یك تیره كاسنی منحصر می‌شود (33).

2-2-2- تیره كاسنی

از تیره‌های بزرگ گیاهان 2 لپه ای و آخرین تیره این گروه به شمار می‌آید. این گیاهان عموما علفی، بندرت چوبی یا پیچان بوده، دارای برگهای متناوب و ساده یا كم و بیش باپهنك بریده و به اشكال مختلف هستند. تیره كاسنی حدود 1000 جنس و 000/20 گونه دارد كه تقریبا در تمام سطح كره زمین پراكنده اند. این تیره به 4 زیر تیره تقسیم می‌شود. كه جنس آرتمیزیا به زیر تیره پرتو آساها تعلق دارد(1،7، 19، 33).

اختصاصات عمومی تیره كاسنی

1-2-2-2- اختصاصات دستگاه رویشی

در این تیره بزرگ انواع حالات رویشی از علفهای فصلی، یكساله و چند ساله و بندرت درختچه ای هستند. این گیاهان تقریبا با تمام محیطها و ارتفاعات مختلف سازش یافته اند و پوشش متراكم گونه‌هایی از این تیره كه در ارتفاعات بالا می‌رویند، بسیار چشمگیر است. اندامهای ذخیره ای زیر زمینی در برخی از گونه‌های تیره مانند كوكب و سیب زمینی ترشی وجود دارد. در اندامهای هوایی این گیاهان، مواد ذخیره ای به صورت اینولین است.

برگها دارای اشكال بسیار متنوع اند ولی وجه مشترك همه آنها نداشتن گوشوارك است در اكثر گیاهان تیره، پهنگ دارای بریدگیهای عمیق با اشكال مختلف است. برگهای گیاهان كوهستانی را نیز معمولا پوششی ضخیم از كرك پوشانده است. بسیاری دارای برگهای با حاشیه خاردار هستند (33).

3-2-2-2 - اختصاصات دستگاه زایشی

از آنجا كه بر سطح كپه این گیاهان گلهای بیشماری قرار دارند، كپه‌ها را گلهای مركب می‌نامند و به همین جهت كمپوزه یا كمپوزیته به این تیره داده شد. در تالیفات و ترجمه‌های گذشته نیز نام این تیره را "مركبان" نوشته اند. تعداد گلهای موجود در كپه‌ها متفاوت است در كپه‌های درمنه (آرتمیزیا) تعداد گل بسیار اندك است. گرده افشانی توسط حشرات در تیره كاسنی با حداكثر تكامل گل آذین در این تیره، امری بسیار سازش یافته است. خود گشنی (خود باروری) تقریبا بسیار نادر است زیرا رسیدن دانه گرده قبل از آمادگی كلاله برای پذیرش گرده صورت می‌گیرد (33).

3-2-2- زیر تیره پرتو آساها (رادیه)

گیاهان این زیر تیره دارای اختصاصات مشخصی هستند كه در شناخت آنها ارزش انكارناپذیر دارند. كپه‌ها در گیاهان این زیر تیره دارای گلهای نا‌هم‌جنس، یعنی گلهای تك جنس و نر ماده همواره با گلهای خنثی هستند كه با نظمی مشخص قرار دارند. این زیر تیره جنسهای بسیاری دارد كه در طایفه‌های متعدد قرار دارند(33).

4-2-2- طایفه بابونه

گیاهانی یكساله یا چند ساله و یا نیمه چوبی و دارای برگهای متناوبی هستند كه پهنك آنها غالبا بریدگیهایی عمیق دارد. كپه‌های دارای گلهای، ناهم‌جنس شعاعی و صفحه ای بشكل دیسكی و یا هم جنس و صفحه ای شكل هستند (33).

5-2-2- جنس درمنه (آرتمیزیا)

مهم ترین جنس تیره كاسنی است كه در دنیا حدود 400 گونه دارد. درمنه كه آنرا در كتابهای مختلف با نامهای شیخ، تلخه ویوشان هم نام برده اند. درمنه به همراه گون پوشش غالب مراتع و كوهستان‌ها و بیابان‌های ایران را تشكیل می‌دهند. گیاهان یكساله یا دو ساله و یا چند ساله اند، علفی و یا نیمه چوبی، دارای كرك و یا بدون كرك اند.

پوشش كركی (اگر وجود داشته باشد) شامل كركهای متنوع، دو شاخه ای، بندرت ستاره ای است. برگها متناوب، دارای تقسیمات شانه‌ای، یا بخش شانه ای عمیق و یا 2 تا 4 بار تقسیمات بخش شانه ای عمیق، بندرت دارای پهنای كامل و یا در انتها بریده اند، برگهای بن رست یا قاعده ای دمبرگ دار و برگهای ساقه ای تقریبا اغلب بدون دمبرگ هستند. گل آذین خوشه گرزن، دمبرگ دار و برگهای ساقه ای تقریبا اغلب بدون دمبرگ هستند. گل آذین خوشه گرزن یا خوشه سنبله ای شكل است. برگهای گریبان غالبا، همقد، بطور مشخص همپوش و ردیفهای درونی آنها غالبا دارای حاشیه غشایی هستند. نهنج تخت و یا محدب، بدون كرك و یا كركپوش است. گلها همگی لوله ای یا در كپه‌های هم جنس نر ماده اند و لوله آنها در انتها دارای 5 دندانه است.

در كپه‌های ناهمجنس جنس گلهای حاشیه ای ماده، دارای لوله نازك و نخی، بندرت مورب و واجد 2 دندانه اند. خامه این گلها غالبا دراز و خارج شده از جام است گلهای مركزی نر ماده وزایا هستند ویا تخمدان آنها تحلیل رفته و سترون و لوله جام دارای 5 دندانه است.

فندقه‌ها بدون كرك، قرصی شكل، بدون پهلو و فشرده و غالبا صاف اند. این جنس در ایران دارای 31 گونه است كه در بسیاری از نقاط می‌رویند. گونه‌های فراوان این جنس در صنعت و درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این گیاهان تقریبا همگی معطر و گاهی دارای بوی تند هستند. گرده افشانی به وسیله باد صورت می‌گیرد.

شهرت این جنس به دلیل تولید ترپنوئیدهایی در همه قسمتهای گیاه است و از دیر باز به عنوان منبع روغن‌های اسانسی شناخته شده است (8، 30، 33، 34).

1-5-2-2- آرتمیزیا سیبری ^{^[24]}

1-1-5-2-2- اسامی مختلف گیاه

آرتمیزیا سیبری بسر، زیر گونه سیبری[25]، آرتمیزیا سوگدیانا بونگو[26]، آرتمیزیا هربا- آلبا آسو واریته لاكسی فلورا بویس[27]، آرتمیزیا اولیوریاناجی.گی. [28] آرتمیزیا گلومراتا سیر اكس اسپرنگ[29]

نام فارسی: درمنه دشتی (32-37).

2-5-2-2- گیاه آرتمیزیا سانتولینا^{^[30]}

اسامی مختلف:

آرتمیزیا سانتولینا شرنك [31]، آرتمیزیا لوبولیفولیا بویس[32]

نام فارسی: درمنه سفید (37).

2-1-5-2-2 - مشخصات گیاه آرتمیزیا سیبری

گونه ای درمنه است، گیاهی بوته وار، سبز متمایل به خاكستری، بسیار پر شاخه، انبوه كوسنی شكل یا خوابیده بر خاك، به ارتفاع 50-10 سانتیمتر دارای ریشه عمودی چوبی ضخیم، در انتها منشعب.

ساقه

ساقه‌های گلدار كم و یا بسیار متعدد، محكم، سخت، راست، گاهی مورب، گسترده، خیزان- ایستاده كركینه پوش- خاكستری در بخش‌هایی ظاهرا فاقد كرك، كاهی رنگ، در پایین دارای انشعابات متعابد می‌باشد.

برگ

متمایل به خاكستری، پوشیده از كركهای نرم، یا ظاهرا فاقد كرك،در شاخه‌های جوان عقیم یا پاجفت‌ها دمبرگ دار، به طول 15-8 سانتیمتر، پهنك آنها دارای پیرامونی مدور، با دو بار تقسیم شانه ای عمیق با قطعاتی سر نیزه ای، تخت، با انتهای مدور، به ابعاد 1-5/0×3-5/1 میلیمتر، در پایین ساقه‌های معمولی و میانه آنها تقریبا بدون دمبرگ، با تقسیمات سه بخشی، در قاعده گوشوارك دار، بن رست‌های بی دوام در بخش گلدار بصورت براكته، با تقسیمات پنجه ای، سر نیزه ای نوك كند، در انتهای خطی- كامل و در پائینی چند بخشی.

گل

زردفام، بصورت كپه‌هایی بسیار ریز، مجتمع در گل آذینی پانیكولی، با شاخه‌های گسترده، افقی یا مورب، متعابد، منشعب، با شاخك‌های دارای 4-1 كپه گسترده، بدون پایك، كم و بیش متراكم و فشرده، دارای 5-4 گلچه به طول 3 میلیمتر، تخم مرغی- پهن دراز، گریبان دارای براكته‌های خارجی تقریبا تخم مرغی، سبز، محدب، در سطح پشتی گردینه پوش، داخلی‌ها پهن دراز- ظاهرا بی كرك فلسی شكل (9، 32، 59، 73).

موسم گل

فروردین- اردیبهشت (32).

3-1-5-2-2- انتشار در جهان

در مناطق وسیعی از اروپا، امریكاو آسیا یافت می‌شود. منشاء اصلی آن در اروپا از مدیترانه تا اسكاندیناوی و آلاسكا و در آسیا از كام چاتكا تا سیبری و هندوستان و چین وجود دارد (36).

4-1-5-2-2- انتشار در ایران

شمال غربی: خمسه، مهاباد. غرب: اراك، بخش مركزی: شوراب نود یك اردستان، بین اردستان و نایین، مورجه خورت، كاشان ده بالا، ده ‌آباد بطرف زید آباد، چوپانان در یزد، مزریه نزدیك نایین، منطقه پشت كوه یزد، رباط پشت بادام، جنوب؛ اطراف اردكان فارس، جنوب شرقی؛ ماهان كرمان، شمال شرقی؛ بیرجند، تل خشتك بین سبزوار و كاشمر، گنبد، طبس، بین طبس و فردوس، سمنان، دامغان، بسطام، میان دشت در جنوب شرقی شاهرود، دلبر تهران و اطراف، گرمسار، چیتگر، رودشور بین ورامین و شریف آباد، مدد آباد، كلاك، كویر نزدیك چشمه سفید، مباركیه بین‌كوه و دریاچه نمك، كوشك نصرت بین تهران و قم در اطراف دریاچه حوض سلطان (32،81).

5-1-5-2-2- نوع مناطق رویش

یكی از مهمترین گیاهان بوته ای موجود در عرصه مراتع، گیاهان جنس درمنه هستند كه به دلیل تنوع خواهشهای اكولوژیك، دارای گونه‌های متعدد بوده و جوامع وسیع پوشش طبیعی مناطق استپی و نیمه استپی كشور را تشكیل می‌دهند(2).

درمنه دشتی (آرتمیزیا سیبری) نیز در مناطق رویشی استپی نیمه بیابانی و بیابانی حضور بارز دارد. این گونه از ارتفاع حدود 800 متر تا 2000 متر با میزان بارندگی حدود 100 تا 200 میلیمتر در این مناطق از عناصر گیاهی مهم در تركیب پوششی گیاهان است. در واقع سیر تحولات پوشش گیاهی بر اثر تخریب، چرای مفرط، بوته كنی و ... به عنوان یك گونه جانشین به تدریج با حذف گونه‌های كم شونده و مرغوب استقرار و گسترش یافته است.

از نظر زمین شناختی این گیاه بطور عمده بر روی رسوبهای مانی الیگومیوشن (سازند قم) و سنگهای آذرین و آتش نشانی (دورانهای دوم و سوم) و سنگهای شیست و گنیس اسنفراكامبرین دیده می‌شود.

این گونه در خاكهای با بافت سندی، توم و رسی و ساختمان ریز دانه ای تا خیلی ریز دانهای عمق كم تا متوسط و عمق مشاهده می‌گردد (6).

6-1-5-2-2- خصوصیات مناسب درمنه دشتی جهت رشد در مناطق بیابانی

این گونه با توجه به سطح تاج پوشش زیاد نقش به سزایی در جلوگیری از اثرات مخرب ریزش باران و كاهش روان آب داشته و در نتیجه این سازوكار به ممانعت از فرسایش سطحی خاك و نفوذ آب در زمین كه به افزایش منابع آ‌ب زیر زمینی منجر می‌گردد، ادامه می‌دهند(6).

همچنین درمنه دشتی دارای دو نوع برگ است یكی برگهای زمستانه كه اواخر فصل باران خزان می‌كنند و دیگری برگهای بسیار كوچك تابستانه كه جایگزین برگهای بزرگ می‌شوند و در نتیجه باعث كاهش تبخیر و تعرق در گیاه و جذب بیشتر آن از خاك و باعث سازگاری گیاه به مناطق خشك و نیمه خشك می‌گردد (30).

7-1-5-2-2- قسمتهای مورد استفاده گیاه و فصل رویش

تحقیقات فیتوشیمیایی و فارماكو گنوزیك نشان می‌دهد كه در اندام‌های هوایی اینگونه به خصوص سر شاخه‌ها ماده دارویی صنعتی سنتونین به میزان قابل توجهی وجود دارد كه در زمان قبل از باز شدن كاپیتول‌ها به حداكثر خود می‌رسد. این زمان بهترین موقع برداشت اندامها و استخراج ماده مزبور می‌باشد. مطالعات فنولوژیك گیاه نشان می‌دهد كه رشد رویشی آن از اواسط تیر ماه آغاز می‌شود و تا اواخر مرداد ماه تداوم دارد. رسیدن بذرها به صورت تدریجی از اواسط شهریور ماه شروع شده و تا اواسط مهر به طول می‌انجامد. خواب زمستانه از اوایل آذر ماه آغاز و تا اوایل اسفند ماه ادامه دارد (6).

8-1-5-2-2- تركیبات مهم شیمیایی گیاه

همانطور كه ذكر شد، بر اساس تحقیقات فیتوشیمیایی و فارماكوگنوزیكی كه انجام شده است، وجود ماده سنتونین، در اندام‌های هوایی و به ویژه سر شاخه‌های این گونه به اثبات رسیده است. ماده سنتونین خاصیت ضد انگلی داشته و گونه درمنه از این نظر نسبت به سایر موارد مورد استفاده اهمیت به مراتب بیشتری دارد. در اندام‌های این گیاه علاوه بر سنتونین ماده آرتمیزین، با خواص ضد عفونی كنندگی نیز وجود دارد كه برای از بین بردن و دفع حشرات موذی و مضر بكار می‌رود (6).

جهت دریافت فایل گیاه شناسی لطفا آن را خریداری نمایید